अनुसूचित जनजातियों की सूची: जानिए कौन सी जातियों को अनुसूचित जनजातियों का दर्जा प्राप्त है

Shadab Salim

1 Nov 2021 4:52 AM GMT

  • अनुसूचित जनजातियों की सूची: जानिए कौन सी जातियों को अनुसूचित जनजातियों का दर्जा प्राप्त है

    अनुसूचित जाति एवं अनुसूचित जनजाति (अत्याचार निवारण) अधिनियम 1989 के अंतर्गत सभी महत्वपूर्ण धाराओं पर आलेख प्रस्तुत किए गए हैं। यह अधिनियम अनुसूचित जाति एवं अनुसूचित जनजातियों को संरक्षण प्रदान करता है तथा उन पर होने वाले अत्याचारों को रोकने का लक्ष्य निर्धारित करता है। यह एक निवारण विधि है।

    इससे ठीक पूर्व के आलेख में अनुसूचित जातियों के संबंध में उल्लेख किया गया था। इस आलेख के अंतर्गत अनुसूचित जनजातियों के संबंध में उल्लेख किया जा रहा है तथा उनसे संबंधित सूची प्रस्तुत की जा रही है। यह सूची भी राज्यवार है अलग-अलग राज्यों के लिए अलग-अलग अनुसूचित जनजातियां हैं।

    निम्न जातियों को अनुसूचित जनजातियों का दर्ज़ा प्राप्त है:-

    बिहार:-

    1. हो, 2. करमाली, 3. खारिया, धेलको खारिया, दोध खारिया, हिल खारिया, 4. खरवार, 5. खोंद, 6. किसान नगेसिया, 7. कोरा, मुडी-कोरा, 8. कोरवा, 9. लोहारा, लोहरा, 10. महालो, 11. माल पहाड़िया, कुमरभाग पहाड़िया, 12. मुंदा, पतर, 13. असुर, अगरिया, 14. बैगा, 15. बंजारा, 16. बधुडी, 17. बेदिया, 18. बिनझिया, 19. बिरहोर, 20. बिरजिया, 21. चेरी, 22. चिक बैरेक, 23. गोंड, 23. गौरत, 24. सवर, 25. कवर, 26. कोल, 27. थारु,

    मध्य प्रदेश:-

    1. हल्वा, हल्वी, 2. कमार, 3. कर्क, 4. कवर, कंवर, कौर, चेरवा, रथिया, तंवर, छत्तरी, 5. खैरवर, कॉडर, 6. खरिया, 7. कॉध, खोंड, कन्य, 8. कोल, 9. कोलम, 10. कोकरु, बोपेही, मौआसी, निहाल, नाहौल, बोन्धी, बोंदिया, 11. कोरवा, कोदाकू, 12. मजहो, 13. मझवार, 14. मवासी, 15. ओरांव, धंगर आरांव, 16. पौडया, 17. संताल, 18. सजुरिया, पहाड़िया, 19. अगरिया, 20. अंध, 21. भारिया, भूमिया, भूईहार भूमिया, भूमिया, भरिया, पलिहा, पंडो, 22. भतरा, 23. भील, भिलाला, बारेला, पटेलिया, 24. भील, मीना, 25. भुजिया, 26. ब्यार, बियार, 27. भोन्जवर, 28. बिहुल, बिरहोर, 29. दामोर, दमाड़िया, 30. धनवर, 31. गदावा, गदबा, 32. गॉड, अर्ख, अरंख, अगरिया, असुर, बड़ी मरिया, बड़ा मरिया, भातोला, भिम्मा, भूता, कोलियाभूता, कोलियाभूति, भर, विसोनहीन, मरिया, छोटा मरिया, दन्दामी मरिया, घुरु, घुर्वा, धोबा, पुलिया, डोरिया, गैकी, गट्टा, गट्टी, गैठा, गॉड, गोवारि, हिल्ल, मरिया, कन्डर्डा, कलंगा, खतोला, कोइटर, कोया, खिरवर, खिरवरा, कुछा, मरिया, कुछखकी, मरिया, मंडिया, मरिया, मना, मन्नेवर, मोध्या, मोगिया, मोध्या मुडिया, मुरिया, नागच, नागवंशी, ओझा, राज गोड, सोन्जनरी झरेका, पतिया, थोत्या वादे मरिया, बदै मरिया, धरोई, 33. पारधी, बहेलिया, बहेल्लिया, चिता पारधी, लंगोली, पारधी, फान्स पारधी शिकारी, टकंकर, टकिया, [(i) छिंदवाड़ा, मंडला, देवीडोरी और सेओनी जिले, (ii) बालाघाट जिले की बैहर तहसील, (iii) बैतूल जिले की बेंतूल, बैरस्देही और शाहपुर तहसील, (iv) जबलपुर जिले के सिहोरा और मघोली खण्ड की पटना तहसील, (v) कटनी जिले के बहीरीबन्द और धीमारखेड़ा खण्ड की कटनी (भुखारा) और विजया राघोगढ़ तहसील, (vi) होशंगाबाद जिले के केसला खण्ड की होशंगाबाद, बबई, सोहागपुर, पिपरिया और बंखेडी तहसीलें, (vii) नरसिंघपुर जिला और (viii) खंडवा जिले की हरसूद तहसील में।], 34. पारजा, 35. सहारिया, सहारिया, सेहारिया, सेहरिया, सांसिया सोर, 36. सौर, 37. सवर, सवारा, 38. सोनर।

    राजस्थान:-

    1. कथाडि, कटकरी, ढोर कथोडि, ढोर कटकरी, सोन कथोडि, सोन कटकरी, 2. कोकना, कोकनी, कुकना, 3. कोली ढोर, टोकरे कोली, कोलचा, कोल्घा, 4. मीना, 5. नायकदा, नायक, चोलीवाला नायक, कपाडिया नायक, मोटा नायक, नाना नायक, 6. पटेलिया, 7. सेहारिया, सेहरिया, सहारिया, 8. पून्हा, 9. नगेसिया, नगासिया, 10. ओरन, धन्का, धंगड, 11. पनिका, 12. सोन्टा, सौन्टा, 13. पओ, 14. परधान, पथारी, सरोती, 15. भील, भील गरासिया, धोली, भील, दुगरी भील, डुंगरी गरासिया, मेवासी भील, रावल भील, तदवो भील, भगालिया, भिलाला, पवरा, वसावा, वसावे, 16. भील, मीना, 17. दामीर, दमारिया, 18. धान्का, तदवी, तेररिया वल्दी, 19. गरासिया (राजपूत गरासिया के अलावा)।

    छत्तीसगढ़:-

    1. कवर, कंवर, कोर, चेरवा, राथिया, तंवर, बत्तीरी, 2. खैरवार, कोंदर, 3. खारिया, 4. अगरिया, 5. अंध, 6. बाइगा, 7. भाइना, 8. कोंधा, खॉप, कंघ, 9. भारिया, भूमिया, भुइनहर, भूमिया, भूमिया, भारिया, पलीहा, पांडो, 10. भत्तरा, 11. भील, भिलाला, 12. भील, मीना, 13. भुजिया, 14. बिआर, बियार, 15. बिन्झवर बीरहुल, बीरहोर, 16. दामोर, डमरिया, 17. धनवर, 18. गोदबा, गदबा, 19. गोंड, अरख, अररख अगरिया, असुर, [ अभुज मारिया], बड़ी मारिया, बड़ा मारिया, भोतला, भीम्मा, भुता, कोइलाभूता, कोलीभूती, भार, चिसोनहोरन मारिया, छोटा मारिया, डंडामी मारिया, धुरु, धुरवा धोबा, धूलिया, डोरला, गाईकी, गट्टा, गट्टी, गाइटा, गोंड, गोवरी, हिल मारिया, कंडरा, कलंग, खटोला, कोईतर, कोया, खीरवार, खीरवारा, कुचा मारिया, कुचकी मारिया, माडिया, मारिया, माना, मनेश्वर, मोधया, मोगिया, मोंधया, मुदिया, मुरिया, नगारची, नागवंशी, ओझा, राज, गोड, सोन्झारी, झरेका, थाटिया, घोटया, थाटिया, घोटया, बढ़े मारिया, वड़े मारिया, डरोई, 19. हलवा, हलवी, 20. कमर, 21. करकू, 22. कोल, 23. कोलम, 24. कोरकू, बूपची, मोसी, निहाल, नाहूल, बोंधी, बोंडेया, 25. कोरवा, [हिल कोरवा] कोडकू, 26. मांझी, 27. मझवर, 28. मावसी, 29. मुंडा, 30. नगेसिया, नगासिया, 31. ओरन, धंका, धंगड़, 32. पाठ, 33. परधान, पथारीइ, सरोती, 34. पारधी, बहेलिया, बहेल्लिया, चीता पारधदो, लंगोली पारधी, फंस पारधी, शिकारी, टकंवर, टाकिया [(1) बस्तर, दंतेश्वरा, कांकेड, रायगढ़, जशपुरनगर, सरगुजा एवं कोइया जिले में (2) खतघोरा, पालो, करताला एवं कोरबा जिला, (3) बिलासपुर जिला की बिलासपुर, पेंडरा, कोटा एवं तख्तपुर तहसील (4) दुर्ग जिला को दुर्ग, पाटन, गुंदेरदेही, धमदा, बालीद, गुरूर एवं डॉडीलोहारा तहसील (5) राजनंदगांव जिले का चोवकी, मानपुर एवं मोहला रेवेन्यू इन्सपेक्टर सर्किल (6) महासमुन्द जिले की महासमुन्द सरायपाली एवं बसना तहसील (7) रायपुर जिले को बिन्दरा नवगढ़ राजिम एवं देवभोग तहसीलें (8) धमतरी जिले की धमतरी, खुरुद एवं सिहावा तहसीलें। 35. सठर, 36. परजा, 37. सहरिया, सहरिया, सेहरिया, सेहरिया, सवर, सावरा, 38. सोसिया, सोर, 39. सौता, सठन्ता, 40. सोनर।

    उत्तरांचल:-

    1. राजी, 2. थारु, 3. भोतिया, 4. बुकसा, 5. जनसारी।

    झारखण्ड:-

    1. खॉड, 2. किसान, नगासिया, 3. कोरा, मुदी- कोरा, 4. कोरवा, 5. लोहरा, 6. माहली, 7. माल पहाड़िया, कुमारभाग पहाड़िया, 8. मुंडा, पातर, 9. ओरन, धंगर (ओरन), 10. पहाड़िया, 11. संचल, 12. सउरिया पहाड़िया, 13. सावर, 14. भूमिज, 15. असुर अगरिया, 16. बैगा, 17. बंजारा, 18. बधुडी, 19. बेड़िया, 20. बिझिया, 21. बीरहोर, 22. बीरजिया, 23. चेरा, 24. चिक बरैक, 25. गॉड, 26. गोरेट, 27. हो, 28. करमाली, 29. खारिया, धेलकी खारिया, दीध खारिया, 30. करवार, 31. हिल खारिया, 32. खरवार, 33. कोल।

    Next Story